Απελευθερωτική παιδαγωγική

Katsushika Hokusai  The Great Wave off Kanagawa.

Το παρών απόσπασμα  προέρχεται από το βιβλίο με τίτλο «Απελευθερωτική παιδαγωγική» του Paulo Freire και  Ira Shor  είναι, όπως και  οι  ίδιοι το ονομάζουν, «διαλογικό». Πρόκειται για ένα δομημένο διάλογο επάνω σε βασικά ερωτήματα που θέτουν οι εκπαιδευτικοί και οι εκπαιδευτές ενηλίκων. 

Paulo: Ναι ο διάλογος είναι μια πρόκληση για την εξουσία. Επίσης, αν κατανοήσουμε τον διάλογο με αυτόν τον τρόπο, τότε το γνωστικό αντικείμενο δεν βρίσκεται στην αποκλειστική κατοχή του ενός από τα υποκείμενα που δημιουργούν η γνώση, ενός από τα άτομα που παίρνει μέρος στο διάλογο. Στη δική μας εκπαιδευτική περίπτωση, η γνώση του γνωστικού αντικειμένου δεν είναι  στην αποκλειστική κυριότητα του διδάσκοντος που δίνει τη γνώση στους εκπαιδευόμενους σαν ελεημοσύνη. Σε αντίθεση με το εγκάρδιο αυτό δώρο πληροφορίας στους εκπαιδευόμενους, το γνωστικό αντικείμενο είναι αντικείμενο διαμεσολάβησης μεταξύ δύο γνωστικών υποκειμένων. Με άλλα λόγια, το γνωστικό αντικείμενο τοποθετείται πάνω στο τραπέζι του διαλόγου μεταξύ των δύο γνωστικών υποκειμένων συναντώνται γύρω από αυτό και μέσω αυτού με σκοπό την αμοιβαία αναζήτηση.

Βέβαια, ο διδάσκων έχει μια συγκεκριμένη «γνωσιολογική» ή διανοητική εμπειρία, βάση της οποίας επιλέγει το αντικείμενο της μελέτης πριν συναντηθούν οι εκπαιδευόμενοι στην αίθουσα διδασκαλίας και το χρωματίζει ή το προετοιμάζει για συζήτηση. Αυτή η πρότερη επαφή με το γνωστικό αντικείμενο δεν  σημαίνει, ωστόσο,  ότι ο διδάσκων έχει εξαντλήσει όλες τις δυνάμεις και διαστάσεις της γνώσης του αντικειμένου.

Ira:  Δηλαδή, ο διδάσκων, επιλέγοντας τα γνωστικά αντικείμενα, τα γνωρίζει καλύτερα από τους εκπαιδευόμενους όταν ξεκινά το μάθημα, αλλά ξαναμαθαίνει τα αντικείμενα μελετώντας τα μαζί τους;

Paulo: Αυτή είναι ακριβώς η ερώτηση! Θα μπορούσα; να επεκτείνω αυτό που αναφέρεις χρησιμοποιώντας μια γλώσσα εννοιολογική, λέγοντας, για παράδειγμα, ότι ο διδάσκων αναδημιουργεί τη «γνωσιολογική ικανότητα» του μέσω της αντίστοιχης ικανότητας των εκπαιδευομένων. Δηλαδή, η ικανότητα του διδάσκοντος να γνωρίζει το αντικείμενο αναδημιουργείται κάθε στιγμή από την ικανότητα των εκπαιδευόμενων για γνώση και για ανάπτυξη της κριτικής  κατανόησης μέσα τους.

Τι σημαίνει τότε διάλογος σε αυτήν τη μορφή  γνώσης; Ακριβώς αυτήν τη σύνδεση, αυτή την επιστημολογική σχέση. Το γνωστικό αντικείμενο συνδέει τα δυο γνωστικά υποκείμενα και τα οδηγεί στον κοινό στοχασμό επί του ίδιου αντικειμένου. Ο διάλογος είναι η κοινή σφραγίδα του διδάσκοντος και των εκπαιδευόμενων στην κοινή δράση της  κατάκτησης και της  ανακατάκτησης της γνώσης, ως ένα πάγιο στοιχείο που ανήκει στην κυριότητα του διδάσκοντος, ο διάλογος απαιτεί μια δυναμική προσέγγιση του αντικειμένου.  

Απελευθερωτική παιδαγωγική

Διάλογοι για τη μετασχηματιστική εκπαίδευση

Εκδόσεις: Μεταιχμιο