 |
| Banksy |
Λίγα λόγια για τις ασκήσεις…
Κάθε ενότητα έχει στην αρχή και στο τέλος της τη συζήτηση, εναποθέτοντας τους στόχους που πρέπει να ερευνώνται και να αναπτύσσονται μαζί με τα παιδιά κατά την διάρκεια του μαθήματος (φυσικά αφορμές για συζήτηση δίνονται και στη διάρκεια του πρακτικού μέρους της ενότητας όπου μπορεί να παρεμβάλλεται μέσα στην πρακτική διαδικασία). Ο δάσκαλος, στο τέλος κάθε ενότητας, καταγράφει ανακαλώντας τη διαδρομή της σκέψης και των στόχων που ανασύρθηκαν καθώς και το βηματισμό της κάθε άσκησης που μπορεί να αλλάζει από ομάδα σε ομάδα ή ακόμη και από παιδί σε παιδί. Αυτό σημαίνει ότι κάθε άσκηση δεν έχει ένα σταθερό τύπο, αλλά μετασχηματίζεται και ερμηνεύεται από κάθε δάσκαλο διαφορετικά, καθώς και από την ομάδα των παιδιών που λαμβάνουν μέρος. Ο εκπαιδευτικός έχει στο νου του το σκελετό της ενότητας που θα προτείνει, αλλά ο αυτοσχεδιασμός θα πρέπει να είναι πάντα παρών και να αφήνει την πρωτοβουλία σκέψης στα παιδιά, όπου η αυτενέργεια και ο αναστοχασμός αποτελούν σημαντικούς παράγοντες της μαθησιακής εξέλιξης. Οι ερωτήσεις πρέπει να αφήνουν τον χώρο στους μαθητές να πάρουν την σκυτάλη και μέσα από τις απαντήσεις τους να βρίσκουν τις επόμενες ερωτήσεις παραβάλλοντας τις δικές τους αναζητήσεις [p1] , υπό το πρίσμα διαφορετικών προοπτικών. Με τον τρόπο αυτό αναπτύσσεται η ικανότητα παραγωγής μεγάλου αριθμού και διαφορετικού είδους ιδεών, συνδυασμών καθώς και πρωτοτυπίας.
 | |
| |
Αυτή η συμμετοχική μάθηση επιτρέπει στο παιδί να διερευνά τον εαυτό του να έχει ευχέρεια σε ιδέες και σε συνειρμικές συνδέσεις, να οδηγείται στην εύρεση εναλλακτικών χρήσεων εκφράζοντας την προσωπικότητά του μέσα από την ομάδα. Η ενεργή συμμετοχή και η κάθε εμπειρία αλληλεπιδρά στο άτομο με ξεχωριστό τρόπο κάνοντάς τον να αναρωτιέται για τον τρόπο σκέψης του ίδιου αλλά και του άλλου. Είναι ένα πρόσωπο σε πλήρη λειτουργία (Rogers). Πρέπει να διερευνούμε τις διαφορετικές απόψεις ακόμα και τις δικές μας. Να μην επιβεβαιώνουμε μόνο αυτά που έχουμε ήδη γνωρίσει και με τα οποία έχουμε διδαχτεί να συμφωνούμε. Σε μια εποχή που τα ΜΜΕ έχουν τον κυρίαρχο λόγο στους ανθρώπους και οι γνώμες των άλλων εξουσιάζουν την ατομική μας ύπαρξη ο ενεργητικός μαθητής και η πείρα στη λήψη αποφάσεων είναι τα φυσικά και αποτελεσματικά μέσα που τροφοδοτούν τη μάθηση (Dewey). Η έρευνα που γίνεται από τον κάθε μαθητή κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του έργου του δεν έχει να κάνει μόνο με την ικανοποίηση των αισθήσεων αλλά και με την ερμηνεία των αξιών. Το παιδί είναι ήδη τοποθετημένο και επηρεασμένο από μια ευρύτερη κοινωνική ομάδα εκτός του σχολικού χώρου (Βασική έννοια της αναστοχαστικής θεωρίας του Pierre Bourdieu είναι αυτή του habitus, ἕξις, πρόκειται για το σύνολο των προδιαθέσεων με βάση τις οποίες τα άτομα ενεργούν και αντιδρούν στις κοινωνικές περιστάσεις. Οι προδιαθέσεις αυτές ενεργοποιούν πρακτικές, αντιλήψεις, στάσεις που είναι "κανονικές", χωρίς ωστόσο να ρυθμίζονται συνειδητά από κάποιον κανόνα)*. Έτσι τα ερεθίσματα, οι εμπειρίες και τα πρότυπα που έχουν αποκτηθεί εκτός σχολείου δεν πρέπει να υπολογίζονται μέσα από την καταμέτρηση της ποιότητας της σκέψης του παιδιού[i], αλλά να εκφραστούν στη μαθησιακή πράξη με τη διερεύνηση αυτών των συλλογισμών, την διεύρυνση των τρόπων πρόσληψης του περιβάλλοντος και την εκ νέου κατανόηση του λόγου ύπαρξης της τέχνης αλλά και της ίδιας της ζωής. Πρέπει να βελτιωθούμε στην αποδοχή του χάους[ii] που μας περιβάλει, να μάθουμε να συμβιώνουμε με τις πολυπλοκότητες και τις αβεβαιότητες που χαρακτηρίζουν την εποχή μας. Να μην ενδίδουμε στην τάση μας να υπεραπλουστεύουμε τον κόσμο
και να αφήνουμε τους άλλους να μας ταΐζουν με βολικές πληροφορίες διασκευασμένες σε καθησυχαστικές μορφές (ΝΟΡΝΑ ΧΕΡΤΖ[iii]). Μέσα από αυτή την ποικίλη και σύνθετη ανάπτυξη αρχίζουν να γίνονται κατανοητές οι διαπροσωπικές σχέσεις, αφήνοντας την «βολική τους γωνιά» στην αβεβαιότητα της αναζήτησης.
 | |
| |
Η νοηματοδότηση ενός δικού τους τρόπου ζωής και η συνείδηση του κοινωνικού τους ρόλου[iv], ως εκφραστές της κοινωνίας που ζούνε, θα συνθέσει στην σκέψη των παιδιών την αισθητική με την προσωπική ανάγκη να εκφραστούν και να διερευνήσουν μέσα από την τέχνη. Η υπεράσπιση της ιδιαιτερότητάς τους για λόγους που τα ίδια αναζητούν και όχι υιοθετούν με την προσπάθεια εναρμόνισής τους με το κοινωνικό περιβάλλον (ευρύτερο ή στενό) είναι μια διαδικασία δυναμική όπου δημιουργούνται αναπόφευκτα συγκρούσεις και μεταβολές στο ατομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι. Ο μεγαλύτερος από τους κινδύνους που διατρέχει η νεότερη τέχνη είναι το ενδεχόμενο να μην είναι πια επικίνδυνη μας λέει ο Adorno (θα πρόσθετα και η εκπαίδευση). Άτομο και κοινωνία βρίσκονται σε μια διαρκή αλληλεπίδραση. Αυτή η διερεύνηση ιδεών-πράξεων λαμβάνει χώρα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου, ανατρέπει τις συνηθισμένες σχέσεις μαθητή-δασκάλου και σχολείου (χωρίς τον εξωτερικό έλεγχο με ποινές και επιβραβεύσεις), αφήνοντας να φανερωθεί ένας άλλος τρόπος επικοινωνίας και σχέσεων έναντι των κοινωνικών συμβιβασμών και της κάθε αυθεντίας.
* Η αίσθηση της πρακτικής, Σπύρος Α. Μοσχονάς,
πηγή: file:///C:/DOCUME~1/PDARAM~1/LOCALS~1/Temp/essays_language_bourdieu_about.pdf.
[i] Στην εκπαίδευση συχνά χρησιμοποιούνται πρότυπα ποιότητας, όπως μας λένε οι Πιερ Μπουρντιέ και Ζαν-Κλοντ Πασερόν στο έργο τους Η αναπαραγωγή και μας το παρουσιάζει ο κ. Θεόδωρος Μυλωνάς στο άρθρο του "εκπαιδεύοντας τους μαθητές στην ανισότητα",
Οι μαθητές που προέρχονται από αυτή την εξουσιοδοτούσα κοινωνική τάξη των καλλιεργημένων και ισχυρών έχουν εξοικειωθεί από το σπίτι τους με αυτή την κουλτούρα αλλά και με τον τρόπο αφομοίωσής της (τρόπο μάθησης), γι' αυτό και αισθάνονται άνετα στο Σχολείο: αποδίδουν, προχωρούν χωρίς δυσκολίες και επαινούνται ως οι ικανότεροι. Οι άλλοι νιώθουν ότι το Σχολείο τούς είναι ξένο. Αυτά που προσφέρει και απαιτεί να μάθουν είναι πολύ διαφορετικά από εκείνα που έχουν προσλάβει από το σπίτι τους, γι' αυτό δυσκολεύονται να προχωρήσουν, αποτυγχάνουν και συχνά απορρίπτονται ή εγκαταλείπουν νωρίς το Σχολείο. Ακόμη και οι ίδιοι πείθονται για την αντικειμενική και δίκαιη κρίση του Σχολείου, η οποία σε μεγάλο βαθμό καθορίζει την κοινωνική τους μοίρα. Σ' αυτό βοηθούν και οι εξετάσεις αλλά και η ιδεολογία συγκάλυψης και απόκρυψης της σχέσης ανάμεσα στην κοινωνική προέλευση και στα αποτελέσματα στο Σχολείο.
πηγή: file:///C:/DOCUME~1/PDARAM~1/LOCALS~1/Temp/essays_language_bourdieu_about.pdf.
[i] Στην εκπαίδευση συχνά χρησιμοποιούνται πρότυπα ποιότητας, όπως μας λένε οι Πιερ Μπουρντιέ και Ζαν-Κλοντ Πασερόν στο έργο τους Η αναπαραγωγή και μας το παρουσιάζει ο κ. Θεόδωρος Μυλωνάς στο άρθρο του "εκπαιδεύοντας τους μαθητές στην ανισότητα",
Οι μαθητές που προέρχονται από αυτή την εξουσιοδοτούσα κοινωνική τάξη των καλλιεργημένων και ισχυρών έχουν εξοικειωθεί από το σπίτι τους με αυτή την κουλτούρα αλλά και με τον τρόπο αφομοίωσής της (τρόπο μάθησης), γι' αυτό και αισθάνονται άνετα στο Σχολείο: αποδίδουν, προχωρούν χωρίς δυσκολίες και επαινούνται ως οι ικανότεροι. Οι άλλοι νιώθουν ότι το Σχολείο τούς είναι ξένο. Αυτά που προσφέρει και απαιτεί να μάθουν είναι πολύ διαφορετικά από εκείνα που έχουν προσλάβει από το σπίτι τους, γι' αυτό δυσκολεύονται να προχωρήσουν, αποτυγχάνουν και συχνά απορρίπτονται ή εγκαταλείπουν νωρίς το Σχολείο. Ακόμη και οι ίδιοι πείθονται για την αντικειμενική και δίκαιη κρίση του Σχολείου, η οποία σε μεγάλο βαθμό καθορίζει την κοινωνική τους μοίρα. Σ' αυτό βοηθούν και οι εξετάσεις αλλά και η ιδεολογία συγκάλυψης και απόκρυψης της σχέσης ανάμεσα στην κοινωνική προέλευση και στα αποτελέσματα στο Σχολείο.
[iii]ΝΟΡΝΑ ΧΕΡΤΖ συνέντευξη στην ΕΦΗΜ. ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 24/8/2014 πηγή: http://www.efsyn.gr/?p=227134
[iv] χωρίς να είμαστε πάντα πρόθυμοι να αναλάβουμε το ρόλο που μας "αναλογεί". Tο Τι διδάσκεται, πόσο χρόνο, πώς διδάσκεται, πώς αξιολογείται και ποια μαθήματα βρίσκονται συνήθως στις πρώτες ή τις τελευταίες ώρες διδασκαλίας μας δείχνει τον ιδεολογικό χαρακτήρα της κυρίαρχης πολιτικής. Η ταξινόμηση αυτή μας κάνει να αντιληφθούμε την ιεραρχική κατάταξη των μαθημάτων και την σπουδαιότητα που τους αποδίδουν. Η δημιουργικότητα, ο ενθουσιασμός και η περιέργεια μάλλον δεν χωράνε στην εκπαίδευση.
[p1]γιατί το ζήτημα δεν είναι να συνδέσουμε τις συνέπειες, αλλά να συμπλησιάσουμε και να απομονώσουμε, να συναρμολογήσουμε και να συνσρθρώσουμε συγκεκριμένα περιεχόμενα· δεν υπάρχει τίποτα πιο ψηλαφητό και εμπειρικό (φαινομενικά τουλάχιστον) από την εγκαθίδρυση μιας τάξης ανάμεσα στα πράγματα· τίποτε που να απαιτεί πιο καθαρή ματιά, μια πιο πιστή και καλοτονισμένη γλώσσα· τίποτα που να απαιτεί πιο επίμονα να αφεθούμε στο κύμα του πολλαπλασιασμού των ιδιοτήτων και των μορφών.
Μισέλ Φουκώ, μετάφραση Κωστής Παπαγιώργης. Οι λέξεις και τα πράγματα. Μια αρχαιολογία των επιστημών του ανθρώπου, εκδόσεις 1986 «Γνώση»
ΑΣΚΗΣΗ 1η
ΤΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ 
1η ΕΝΟΤΗΤΑ
"Οι δύο ξένοι".
Υλικά: χαρτιά Α4, μαρκαδόρους.
Ένα παιχνίδι για την διαφορετικότητα. (γνώμες, απόψεις, κρίσεις, σκέψεις, θέσεις.). Ότι βλέπουμε δεν είναι αυτό που γνωρίζουμε ή πολλές φορές κάνουμε αυτό που ξέρουμε και όχι αυτό που βλέπουμε.
- Κρατάμε στο χέρι μας ένα χαρτί Α4. Το δείχνουμε τη μια φορά μετωπικά και την άλλη σε πλάγια όψη. Ρωτάμε κάθε φορά τι σχήμα έχει το χαρτί μας.
- Μια ιστορία που σχεδιάζεται στον πίνακα. Δύο όψεις μιας εικόνας.
Το μπλε πολύ αναστατώθηκε με αυτά που άκουγε που νόμιζε ότι το κόκκινο τον κορόιδευε και άρχισε να διαφωνεί και η συζήτηση έγινε τσακωμός. Το κόκκινο έγινε ηφαίστειο η έκρηξή του που ήταν θέμα χρόνου έκανε τα μπλε μάτια που ήταν πριν σαν άγρια θάλασσα να γίνουν σαν τον μουντό ουρανό και άρχισε να βρέχει… το κόκκινο τότε ηρέμησε γιατί δε του αρέσουν οι καβγάδες, προσπαθώντας να κατανοήσει το διαφορετικό λόγο του καινούργιου φίλου του και να μάθει περισσότερα για αυτή την παράξενη χώρα που πράγματα και συνήθειες είναι διαφορετικά από το δική του χώρα. Έτσι ξανάρχισε το παιχνίδι!
- Παίρνουμε ένα χαρτί Α4 στα χέρια μας. Ρωτάμε: τι κάνουμε με αυτό το χαρτί; (γράφουμε, ζωγραφίζουμε, σχεδιάζουμε, σκίζουμε, κολλάμε, κατασκευάζουμε…)
- Έπειτα το τσαλακώνουμε και το κάνουμε μια μπάλα. Τι μας θυμίζει; (χιονοπόλεμος-παιχνίδι)
- Ξεκινάμε να το ξεδιπλώνουμε, να το πλάθουμε, να βρίσκουμε με τι μοιάζει, να του αλλάζουμε μορφή. (τι είναι μορφή)
- Παίρνουμε τους μαρκαδόρους και χρωματίζουμε.
- Συζητάμε πώς μπορούμε να κατανοήσουμε την σχέση ανάμεσα σε δύο διαφορετικού τύπου ενέργειες και αισθήσεις πάνω στο ίδιο αντικείμενο. Μας έχουν μάθει ότι το να γράφω δεν είναι το ίδιο με το να τσαλακώνω, το δεύτερο βρίσκεται συνήθως στα σκουπίδια ενώ το πρώτο έχει σχέση με την μάθηση. Ερμηνεύουμε το διαφορετικό που έχει αναπτύξει κάθε λαός ως αξία και έχει να κάνει με τον χώρο όπου βρίσκεται, τον κοινωνικό χαρακτήρα του τόπου του, τον πολιτισμό του. Ένα παιδί που ζει στην έρημο δίχως νερό έχει διαφορετική σχέση με τον χώρο και τις αξίες από ένα παιδί που ζει στον Αμαζόνιο μέσα στη ζούγκλα ή ακόμη από κάποιο άλλο παιδί που ζει στην πρωτεύουσα του δυτικού κόσμου. Ακόμη τα δύο πρώτα έχουν αναπτύξει μια διαφορετική αίσθηση της δύναμης και της βιαιότητας της φύσης ενώ το τρίτο έχει αναπτύξει την βιαιότητα και την δύναμη του ανθρώπου απέναντι στη φύση. Το ερώτημα είναι: τι περιβάλλον προσφέρουμε στα παιδιά για να αναπτύξουν την σχέση τους με τον κόσμο και τις διαφορετικές κουλτούρες; Πόσο ανοιχτά τα αφήνουμε για να αφομοιώνουν τον πολιτισμό με τις προτιμήσεις, πεποιθήσεις και δογματισμούς που τα περιβάλουν (τα χέρια πάνω στο θρανίο, μην κουνιέστε, μην σηκώνεστε). Οι διαφορετικές εμπειρίες μας φέρνουν κοντά στη ζωή και μας μεταβάλλουν. Μας κάνουν να ανακαλύψουμε διαφορετικούς τρόπους ζωής και καινούργιους τρόπους θέασης αυτού του κόσμου αλλά και του εαυτού μας.
2η ΕΝΟΤΗΤΑ
"Το όνειρό μου".
Υλικά: Δύο φωτογραφίες του εαυτού μας εκτυπωμένες σε χαρτί Α4 και προσαρμοσμένες στο μέγεθος της σελίδας, ψαλίδι, κόλλα, μαρκαδοράκι 0,5 τσουβάλι ή πάνινη σακούλα, χαρτιά Α4, μολύβι, μαρκαδόρους, τέμπερες, αντικείμενα, παιχνίδια που φέρνουμε από το σπίτι μας.Συζήτηση.Τι είναι μορφή*, πώς δημιουργούμε μια μορφή στο χαρτί μας (φυσική, γεωμετρική), που βρίσκονται, πώς τις αντιλαμβανόμαστε (περιεχόμενο) και πώς το περιεχόμενο μένει ίδιο ενώ η μορφή αλλάζει ή το αντίθετο, πώς διαστρεβλώνουμε αυτό που βλέπουμε και το μυαλό μας βλέπει άλλο από αυτό που είναι απέναντί μας (το αντικείμενο αλλάζει;). Τα συναισθήματα, οι επιθυμίες, οι ανάγκες μας αλλάζουν τα πράγματα που έχουν γίνει αντιληπτά ενσυνείδητα, αλλοιώνουν την αντικειμενική πραγματικότητα;
α΄ μέρος
- Τοποθετούμε χρωματικές κηλίδες με αραιό χρώμα στο χαρτί μας (πινέλο, βαμβάκι) τις αφήνουμε να στεγνώσουν. Βλέπουμε με τι μοιάζουν. Έπειτα σχεδιάζουμε (με μαρκαδοράκι 0,5) μέσα και έξω από τις κηλίδες φτιάχνοντας εικόνες της φαντασίας μας.
 |
| David Hockney, mother, 1985 |
- Φέρνουμε δύο φωτογραφίες που απεικονίζουν τον εαυτό μας (πορτρέτο) σε χαρτί Α4 και τις κόβουμε σε αρκετά κομμάτια (μπορεί να κόψουμε μόνο την μία εικόνα και τη δεύτερη να την κρατήσουμε ως οδηγό).
- Ανατοποθετούμε και κολλάμε σε διαφορετική θέση τα σχήματα που έχουν κοπεί σ’ ένα χαρτί (ή πάνω στη δεύτερη εικόνα-οδηγό) αποδομώντας την αρχική μας εικόνα.
- Τα όνειρά μας. Τι υπάρχει μέσα σε αυτά; Τα χρώματα, τα αντικείμενα είναι όπως στην πραγματικότητα; Πώς αποκωδικοποιούμε ένα νέφος από πιθανότητες; Παίρνουμε το τσουβάλι και βάζουμε μέσα του ότι νομίζουμε σε εικόνες-μορφές (μια θάλασσα κόκκινη, ένα κίτρινο πρόσωπο, ένα αντικείμενο, μια χειρονομία, σχήματα-μορφές όπως στην α΄ δραστηριότητα…)
- Θεατρικό παιχνίδι. Ένας μαθητής κοιμάται, ένας άλλος-η (αυτός που φτιάχνει τα όνειρα) βγάζει τις εικόνες μορφές τις διαβάζει-ερμηνεύει και μια ομάδα από μαθητές αυτοσχεδιάζει δραματοποιώντας τις εικόνες.
- Ζωγραφίζουμε το δικό μας όνειρο. (τέμπερες).
- Τέλος συζητάμε αν η αντίληψή μας έχει προσωρινό ή μόνιμο χαρακτήρα μέσω των εμπειριών. Η ισορροπία ανάμεσα στην αντικειμενικότητα και την υποκειμενικότητα (δύο όροι που πρέπει να αναλυθούν και μας προβληματίζουν σε όλα τα μαθήματα) μας φέρνει σε μια διαρκή έρευνα γι’ αυτό που βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε. Η ικανότητά μας να ερμηνεύουμε τα πράγματα μέσα από τις αισθήσεις μας και μέσω των συναισθημάτων ολοκληρώνει την αντιληπτική μας ικανότητα. Η γλώσσα μας και το λεξιλόγιό μας έχει ένα σημαντικό ρόλο στην ερμηνεία και των χρωματισμό των εμπειριών μας. (στην άσκηση 2 που ακολουθεί και την ενότητα της χρωματογραμμής παρομοιάζουμε τις γραμμές με τα επίθετα που πηγαίνουν μαζί με τα ουσιαστικά και δείχνουν πώς είναι αυτά). Η συζήτηση εξελίσσεται καθώς αναλύουμε και αξιολογούμε τα έργα.
Πιο γενικά, συνείδηση για ένα οργανισμό θεωρείται η αναλυτική ικανότητα της εμπειρίας. Είναι ο «χώρος» μέσα από στον οποίο αναβλύζει η ονειρώδης φαντασία, η νοημοσύνη, η πνευματικότητα κλπ. Μέσα στο χώρο αυτό σχηματίζονται «μορφές» όπως οι αντιλήψεις, οι αισθήσεις και οι σκέψεις. Η συνείδηση παρέχει το δυναμικό στο οποίο μπορεί και παράγεται η εμπειρία.
"Περί Μορφής", Άσγκερ Γιορν, έκδ: Νησίδες, 2002
* links για τη Μορφή: http:
Αισθητική Αγωγή1
Αισθητική Αγωγή2
http://morfologia.arch.duth.gr/4o_etos/4o_exam_VIII/morfi.pdf
Συνείδηση
3η ΕΝΟΤΗΤΑ
"Εγώ και οι άλλοι".
Υλικά: μαρκαδοράκι, χαρτιά post it
- Συζήτηση Πώς αναγνωρίζουμε τα πράγματα (ζώα, ανθρώπους, αντικείμενα, ιδέες). Πολιτιστικά, κοινωνικά, ιστορικά στοιχεία του κάθε λαού. Όταν μοιάζουν δύο άνθρωποι ή δύο αντικείμενα τι παρατηρούμε περισσότερο; (ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, χειρονομίες). Ο χαρακτήρας του κάθε ανθρώπου, του κάθε λαού είναι προσωπική εκτίμηση του καθενός ή συλλογική εκτίμηση; Πώς χαρακτηρίζουμε ο ένας τον άλλον; μπορώ να τον συναισθανθώ;
- Κάθε παιδί φτιάχνει μια εικόνα σε ένα post it για κάθε συμμαθητή του. Μια συνολική εικόνα, αίσθηση που έχουμε για τον κάθε συμμαθητή μας γι’ αυτό είναι σημαντική η ενεργοποίηση της συζήτησης που προηγουμένως είχε αναπτυχθεί.
- Ένας-ένας μαθητής ανεβαίνει και οι άλλοι συμμαθητές κολλάνε τα post it στο σώμα του με την εικόνα που ο καθένας τον έχει χαρακτηρίσει.
- Κάθε παιδί με τα κολλημένα χαρτάκια εκφράζει λεκτικά για τον τύπο σκέψης που εκπροσωπεί, αντιδιαστέλει τις δικές του προτιμήσεις και την αίσθηση που έχει για τα διάφορα θέματα που ειπώθηκαν από τους συμμαθητές τους. Αρχίζει να διερωτάται «αν φερόμουν με έναν άλλο τον τρόπο πως θα ήταν η εικόνα μου, τι θα συνέβαινε αν έπαυα να έχω αυτή την εικόνα αντί μιας άλλης για έναν φίλο μου, αν οι φίλοι, μου συμπεριφέρονταν με διαφορετικό τρόπο μήπως και εγώ …»
- Στη συνέχεια ανταλλάζουμε τα κολλημένα χαρτάκια και αλλάζουμε την εικόνα μας. Γινόμαστε σαν κάποιον άλλον ή ένας συνδυασμός.
- Τέλος φτιάχνουμε ένα κολάζ με τα post it σε συνδυασμό και με άλλα χαρτιά-σκέψεις που τοποθετούνται σ’ ένα μεγάλο πάνελ.
- Στη συζήτηση μας πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι τις περισσότερες φορές είμαστε δέσμιοι των προκαταλήψεών και προκατασκευασμένων νοητικών σχημάτων. Η ενσυναίσθηση σε αντιδιαστολή με την κριτική σκέψη μας φέρνει πιο κοντά στο να κατανοήσουμε τον άλλον και όχι να τον αξιολογήσουμε. Το να αμφισβητούμε προηγούμενες σκέψεις, συνήθειες, συμπεριφορές μας φέρνει πιο κοντά στο να συνειδητοποιούμε τις προκαταλήψεις μας και τα στερεότυπά μας. Το να «μπεις» στη θέση του άλλου είναι πιο δύσκολο από το να «καταλάβεις» το λάθος. Είμαι ο εαυτός μου όταν διατίθεμαι στον άλλον, όταν ανταποκρίνομαι στο κάλεσμά του. Ο εαυτός υπάρχει μόνον όταν είναι εκτός εαυτού, όταν βρίσκει τη θέση του στην ουδέτερη σκηνή της απεύθυνσής του. (Τζούντιθ Μπάτλερ, Λογοδοτώντας για τον εαυτό, εκδ. Εκκρεμές). Το να σχετιστείς αληθινά με άλλους ανθρώπους είναι μια καθημερινή ανάγκη.
4η ΕΝΟΤΗΤΑ
"Οι άλλοι και εγώ ή
ο εαυτός μου".
"Οι άλλοι και εγώ ή
ο εαυτός μου".
Υλικά: τέμπερες, μολύβι.
- Αναφορά στην συζήτηση της προηγούμενης ενότητας.
- Βλέπουμε και σχολιάζουμε πορτρέτα καλλιτεχνών.
- Διπλώνω στα τρία το χαρτί μου σαν ένα παράθυρο. Από μέσα σχεδιάζω αυτό που νιώθω ότι είμαι και από έξω ζωγραφίζω το πρόσωπό μου.
- Συζητάμε πως μπορούμε να «ανοιχτούμε» στον εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο. Τι είναι αυθεντικό και αληθινό σε ένα κόσμο πολύπλοκο (είμαστε, πράττουμε, μιλάμε το ίδιο στο σπίτι μας και το ίδιο με του φίλους μας ή στο σχολείο;)[i].
[i]Για τον Rogers ο εαυτός αποτελεί μόνο μια πτυχή του προσώπου και ορίζεται ως ο τρόπος με το οποίο το άτομο κατανοεί συνειδητά τον εαυτό του, δηλαδή ο εαυτός του είναι μια αντίληψη του προσώπου. (O CARL ROGERS ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΩΡΙΑ, Αλ. Κοσμόπουλος, Γρ. Μουλαδούδης, Ελληνικά Γράμματα Αθήνα 2003)
ΑΣΚΗΣΗ 2η
ΤΟ ΧΡΩΜΑ
1η ΕΝΟΤΗΤΑ
Γίγαντες και Νάνοι (Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄ Δημοτικού)
Υλικά: χρωματιστά πανιά, μαρκαδόροι, λαδοπαστέλ, χαρτί του μέτρου.
- Συζήτηση. Υπάρχουν χρώματα βαριά, ελαφριά, δυνατά, αδύναμα. Τα συγκρίνουμε και τους δίνουμε ιδιότητες.
- Θεατρικό παιχνίδι: χωριζόμαστε σε γίγαντες και νάνους. Ντυνόμαστε με χρωματιστά πανιά που δείχνουν τη διαφορά των δυο ομάδων. Βλέπουμε πως και τα χρώματα έχουν μαγικές ιδιότητες και όταν αλλάζει ρούχο το κάθε παιδί αλλάζει και ο ρόλος του.
- Στο χαρτί μας με τους μαρκαδόρους φτιάχνουμε μια ιστορία με γίγαντες και νάνους.
- Κόβουμε 2 έως 3 μέτρα χαρτί του μέτρου και το τοποθετούμε στο πάτωμα, ένα (δύο) παιδί ξαπλώνει πάνω στο χαρτί και οι υπόλοιποι σχεδιάζουν το περίγραμμά του. Τώρα έχουμε έναν γίγαντα στο χαρτί μας και τον (μαγικό) κήπο που πρέπει να ζωγραφίσουμε.
- Στο τέλος ζωγραφίζουμε ένα ατομκό έργο.
- Συζήτηση, ανάλυση, αξιολόγηση.
2η ΕΝΟΤΗΤΑ
Χρωματογραμμές
Υλικά: τέμπερες.
- Κινητικό παιχνίδι: αναρωτιόμαστε πώς τα χρώμα περπατάνε, κυλάνε, τρέχουνε πετάνε…
- Παρομοιάζουμε τα χρώματα με τα επίθετα που πηγαίνουν μαζί με τα ουσιαστικά και δείχνουν πώς είναι αυτά.
- Ζωγραφίζουμε τις χρωματογραμμές μας.
- Συζητάμε για την αναζήτηση, αναλογιών, ομοιοτήτων, διαφορών μεταξύ των χρωμάτων και της παράθεσης αυτών.
3η ΕΝΟΤΗΤΑ
Χρωματικές γειτονιές.
Υλικά: τέμπερες
- Διακρίνουμε κατηγορίες χρωμάτων (βασικά, συμπληρωματικά, αντίθετα,) και ιδιότητες χρωμάτων (θερμά-ψυχρά, τονικότητα, αποχρώσεις). Συζητάμε πώς ένα ζευγάρι χρωμάτων αλληλοεπιδρά το ένα στο άλλο και δημιουργεί μια διαφορετική αίσθηση από τη σύνθεση ενός άλλου ζευγαριού.Οι τρεις ιδιότητες επηρεάζονται από την έκταση της χρωματικής επιφάνειας και την παράθεσή τους.
- Αναγνωρίζουμε την σύνθεση και την οργάνωση στο νόημα ενός έργου.
- Δημιουργούμε στο χαρτί μας χρωματικές γειτονιές (σχήματα με καθαρά χρώματα) που να ερμηνεύουν μια κατάσταση. (αίσθηση, συναίσθημα)
- Συζήτηση για την σύνθεση. Τι προσέχουμε; Την επανάληψη των σχημάτων, την αναλογία και την αντιπαράθεση αυτών, την κατανομή βαρών, την ποικιλία, την πυκνότητα, τον ρυθμό, την αρμονία
- Τα χρώματα που διακρίνουν τους λαούς. Διαφορές, ομοιότητες των ανθρώπων και της φύση. Τι είναι ο πολιτισμός (κουλτούρα). Πώς κάθε λαός εκφράζει τις αξίες του και τις πεποιθήσεις του. Τι είναι ο υλικός πολιτισμός και γιατί οι άνθρωποι δεν έχουν τον ανάλογο σε κάθε γειτονιά της γης (ποιότητα ζωής, έλλειψη νερού, τροφής, κοινωνικών παροχών). Πώς μαθαίνουμε για τις διαφορές και τις ανισότητες που υπάρχουν στον κόσμο μας. Η ευθύνη του ανθρώπου απέναντι στον άνθρωπο και στη φύση.
- Συνοψίζουμε όσα ανακαλύφθηκαν στη συζήτηση και οργανώνουμε στο χαρτί μας τις ενότητες και υποενότητες που έχουμε βρει και αναλύσει σε κομβικά σημεία. Δημιουργούμε έναν ενοιολογικό χάρτη.
- Κάθε μαθητής βρίσκει μια ενότητα ή υποενότητα που έχει σχέση με μια καθημερινή του εμπειρία και φτιάχνει ένα έργο με ότι υλικό διαλέξει. Η εργασία μπορεί να είναι ομαδική.
- Συζητάμε πως ο κοινωνικός και φυσικός περίγυρος επενεργεί στα άτομα και τα διαμορφώνει. Οι σχέσεις-πράξεις που βρίσκονται εκτός σχολείου και συνηθισμένους θεσμούς είναι διάχυτες στην κοινωνία και έχουν την δική τους λειτουργία. Η οικογένεια, τα ΜΜΕ, η εργασία, η παρέα είναι τέτοιοι φορείς η κοινωνικοποίηση όμως του ατόμου είναι μια πολύ γενική και ευρεία μορφή εκπαίδευσης (Λ. Σωτηρόπουλος)[i].
[i] Ως κοινωνικοποίηση θα μπορούσαμε απλά να ορίσουμε τη διαδικασία μέσω της οποίας το άτομο μαθαίνει τον πολιτισμό μιας κοινωνικής ομάδας ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει μέσα σε αυτήν. Μαθαίνει δηλαδή τις αξίες, τις συμπεριφορές και τους ρόλους, τις απόψεις, τη γλώσσα, τα συστήματα επικοινωνίας, τα σύμβολα και οποιαδήποτε άλλα πολιτισμικά στοιχεία χαρακτηρίζουν μια κοινωνική ομάδα.
5η ΕΝΟΤΗΤΑ
Τα δικαιώματα των ανθρώπων.
Υλικά: διάφορα αντικείμενα που θα μας φανούν χρήσιμα.
- Από την προηγούμενη ενότητα επικεντρώνουμε την προσοχή μας στα δικαιώματα των ανθρώπων σε τομείς όπως είναι τα παιδιά, η εργασία, η κατοικία, η κοινωνική αποδοχή. Μιλάμε για τα καταναλωτικά αγαθά και πώς οι μαθητές αντιλαμβάνονται την οικονομική και κοινωνική αξία αυτών (μέσω της τηλεόρασης, των διαφημίσεων, παιχνιδιών..). Ποια είναι τα βασικά αγαθά και γιατί όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σ’ αυτά.
- Εποπτικό υλικό από καλλιτέχνες που έχουν σχέση με τέτοια ζητήματα. Αποκωδικοποίηση των εκφραστικών νοημάτων μαζί με τους μαθητές.
- Τα παιδιά μελετάνε στο σπίτι τους και βρίσκουν εικόνες που είναι ενάντια στην ανθρωπότητα στους τομείς που μελετήσαμε.
- Δημιουργούμε μια δράση (performance). Σημαντικό είναι τα παιδιά να κάνουν την δράση και εκτός σχολείου.
- Τέλος η συζήτηση που θα αναπτυχθεί να έχει ως στόχο το δεσμό που αναπτύσσεται μεταξύ των έργων τέχνης και των κοινωνικών προβλημάτων. Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η τέχνη δεν έχει διακοσμητικό ρόλο αλλά η αναζήτηση ιδεών και η επισήμανση ζητημάτων που προαναφερθήκαν είναι μέρος της καλλιτεχνικής διαδικασίας. Η πρόθεση του καλλιτέχνη εκτός από την αισθητική έχει και ιστορική μαρτυρία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου